Thơ Rudaki

Abu Abdullah Jafar ibn Mohammad ibn Hakim ibn Abdurrahman ibn Adam Rudaki Samarghandi (ngắn gọn bằng tiếng Anh: Rudaki; 858 – 941) – nhà thơ Ba Tư, người được coi là ông tổ của thơ ca Ba Tư, người sáng lập nền văn học Ba Tư – Tajikistan.

  Tiểu sử:

Rudaki sinh năm 858 ở Rudak (Panjrud), nay là Tajikistan. Theo truyền thuyết là bị mù ngay từ lúc sinh nhưng thiên bẩm là thông minh lại được học ở trường dòng Hồi giáo nên từ nhỏ đã rất giỏi tiếng Ả Rập và thuộc Kinh Koran. Nổi tiếng là một nhạc công lẫn nhà thơ, suốt 40 năm liền đứng đầu nhóm nhà thơ của triều đình Bukhara, đạt đến đỉnh cao của danh vọng cũng như tiền bạc nhưng mấy năm cuối đời phải sống trong cảnh lưu đày và chết trong cảnh nghèo túng.

Di sản thơ ca của Rudaki, theo một truyền thuyết là gồm 130 nghìn bài thơ, một giả thuyết khác thì cho là 1300 bài, tuy vậy hiện nay người ta biết được khoảng 1000 bài thơ của ông gồm các thể loại qasida, ghazal và rubai. Thơ ông thể hiện lòng tin vào sức mạnh của trí tuệ con người, khuyên người đời sống đạo đức và, tất nhiên, một mảng đề tài hưởng thụ cuộc sống. Tượng của ông được dựng ở nhiều nơi và tên ông được đặt cho một số con đường ở Tajikistan. 

Thư mục:

*E.G. Browne. Literary History of Persia. (Four volumes, 2,256 pages, and twenty-five years in the writing). 1998

*Jan Rypka, History of Iranian Literature. Reidel Publishing Company. 1968 

*Бертельс Е. Э., История персидско-таджикской литературы, М., 1960

*Мирзоев А. М., Рудаки. Жизнь и творчество, пер. с тадж., М., 1968

*Тагирджанов А. Т., Рудаки. Жизнь и творчество. История изучения, Т., 1968

Một số bài thơ

***
Hãy vui vẻ với người đẹp của mình
Cuộc đời này như dòng nước trôi nhanh
Quên quá khứ, hãy sống bằng hiện tại
Sống và vui với cuộc sống trào dâng.
Tôi và em trong khu vườn ngát hương
Như với tiên mắt biếc ở thiên đường.

***
Tất cả chúa tể trần gian đều chết, chỉ còn nắm đất
Họ cúi đầu trước cái chết để đi về với vĩnh hằng
Từng dành nghìn kho báu, từng hưởng mọi vinh quang
Nhưng ngày cuối chỉ còn áo quan. Biết làm sao được.

***
Ta đều phù vân. Cõi đời này là vậy
Ta là chim sẻ, còn cái chết là chim ưng đang đợi
Sớm hay muộn – mọi bông hoa đều tàn
Cái chết lau sạch trơn giống như bàn chải.

***
Biết kìm nén dục vọng của mình – mới là người cao thượng
Không xúc phạm những kẻ đui què – mới là người cao thượng
Kẻ hèn kém là kẻ xô ngã người già yếu bên đường
Còn anh đỡ người đứng lên – mới là người cao thượng. 

***
Đền Kaaba của anh em biến thành nhà thờ Thiên Chúa giáo
Em tước hết bạn bè của anh làm gì, anh không hiểu
Còn sau một nghìn lần cúi xuống bên thần tượng của mình
Tình yêu biến anh trở thành người không ngoan đạo*.
______________
*Bài thơ này viết về người yêu của nhà thơ là người con gái theo đạo Thiên Chúa.

*** 

Khuôn mặt em sáng sủa như ngày trở về từ cõi chết

Mái tóc đen như đêm của những kẻ không biết cứu rỗi là gì

Ta yêu em, ta là người đầu tiên trong số những kẻ yêu nhau

Bởi em là người đẹp nhất trong số biết bao nhiêu người đẹp

Kaaba là niềm tự hào của người Hồi, sông Nile là con Ai Cập

Nhà thờ là niềm tự hào của người Công giáo – giáo lý khác nhau.

Còn ta tự hào về đôi mắt sáng ngời dưới tấm màn che đen màu

Mỗi khi nhìn thấy đôi mắt này – với ta là niềm hạnh phúc.

*** 

Bạn hãy vui với người tình mắt đen

Cuộc đời này chỉ là giấc mơ suông.

Với niềm vui chờ đợi ngày sẽ tới

Và chớ buồn về những ngày đã trải.

Tôi và người tình yêu dấu của tôi

Chúng tôi hạnh phúc và chỉ hai người. 

Hạnh phúc những ai biết cho và nhận

Và bất hạnh cho những ai hờ hững.

Thế giới này chỉ là khói mà thôi

Vậy thì ta hãy uống rượu và vui!

*** 

Những lọn tóc xoăn màu đen như nhựa

Dịu dàng hơn những bông hồng thắm đỏ.

Mỗi nút thắt chứa cả ngàn trái tim

Mỗi lọn tóc chứa cả ngàn nỗi niềm.

*** 

Em lấy mùi hương và màu sắc từ hoa hồng đỏ

Mùi hương cho mái tóc, màu hồng cho đôi má.

Nơi em rửa mặt nước sẽ chuyển sang màu hồng

Và mùi hương ngạt ngào từ mái tóc em buông.

*** 

Nếu tôi suy sụp, đam mê bị giết bởi cơn thịnh nộ

Và tiếng kêu cho tình không bay ra từ đôi môi hé mở

Thì em hãy ngồi lên tấm thảm và nói với một nụ cười:

“Kẻ đáng thương đã chết, không chịu nổi sự bất bình của tôi!”

*** 

Tâm hồn tôi đau vì chia ly, tôi khao khát đợi chờ vô vọng

Nhưng từ người yêu, là niềm vui, khổ đau người chấp nhận.

Tôi nhớ đến người hằng đêm và nói: Ôi Thượng Đế tối cao!

Giờ trong cảnh biệt ly với nàng thì ngày gặp lại sẽ thế nào?

***

Ta yêu em, tâm trí của ta đang bị em nghiền nát

Hãy một lần làm cho Rudaki vui, em hãy mở lòng.

Chẳng lẽ khó khăn khi mở tấm khăn che mặt và hôn

Em hãy ban cho ta dù chỉ là phút giây hạnh phúc

Điều dễ dàng với ta – thì với em xem ra khó nhọc

Điều khó nhọc với ta – là niềm vui trống rỗng của em.

***

Em không là con linh dương: rơi vào bẫy của tôi như em muốn

Em đừng tìm kiếm sự giải thoát, em đừng tìm cách bỏ trốn.

*** 

Tôi hướng về người yêu dấu ngọt ngào

Như dòng nước chảy xuống từ trên cao.

***
Em bên anh nhưng anh sợ rằng: em đi làm anh khổ
Ngày anh tính từng giờ, đêm anh tính từng ngôi sao nhỏ.

***
Em không yêu nhưng mong đợi tình anh
Em tìm sự thật nhưng gian dối – tự mình.

***
Chỉ người say tình yêu biết được thế nào là men rượu
Nhưng sao em làm anh khổ thế này, anh không thể hiểu.

***
Hạnh phúc thay cả người nhận, kẻ cho
Bất hạnh thay cho những kẻ hững hờ.

***
Nụ hôn của tình yêu tựa hồ như nước biển
Càng uống vào càng khát thêm, càng muốn uống.

***
Ngày mùa xuân ngát hương và màu xanh
Nhưng đêm đẹp hơn khi có em bên anh.