Fużūlī (hoặc Fuduli, sống
khoảng 1483 - 1556) – là bút danh của nhà thơ, nhà tư tưởng Ottoman, Muhammad
bin Suleyman. Fużūlī là người đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nền
văn học Azerbaijan và văn học Thổ Nhĩ Kỳ, một trong những người đầu tiên dùng
thể loại dîvân – tuyển tập trong văn học Ottoman, ông sáng tác bằng các
thư tiếng: Azerbaijan, Ba Tư và Ả Rập.
Tiểu sử:
Fużūlī – Suleyman sinh ở Karbala, miền nam Iraq. Ngày sinh chính xác không xác định được, chỉ có những giả thiết trong khoảng từ 1480 đến 1498. Bố mẹ của Fużūlī – Suleyman làm nghề gì cũng không được xác định, tuy nhiên, xét theo những điều kiện mà Fużūlī – Suleyman có được trong cuộc sống thời trẻ cũng như sự giáo dục đến nơi đến chốn thì gia đình phải rất có điều kiện về kinh tế. Fużūlī học y học, thiên văn, lô gíc, toán và triết học Phương Đông, triết học Hy Lạp cổ đại ở
Fużūlī sáng tác tất cả 16 tác phẩm bằng các thứ tiếng:
Tác phẩm quan trọng nhất của ông: Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn (داستان ليلى و مجنون; “The Epic of Layla and Majnun” – Câu chuyện Layla và chàng thi sĩ điên) được viết bằng tiếng Azerbaijan. Fużūlī dùng cốt truyện của câu chuyện tình Ả Rập sáng tạo nên một tuyệt tác được đánh giá là có giá trị nghệ thuật cao hơn hẳn những tác phẩm về đề tài này trước đó, trở thành một biểu tượng về sự đau khổ, về thân phận của người phụ nữ Phương Đông.
Tác phẩm:
Tiếng Azerbaijan Turkish:
*Dîvân ("Collected Poems")
*Beng ü Bâde (بنگ و باده; "Hashish and Wine")
*Hadîkat üs-Süedâ (حديقت السعداء; "Garden of Pleasures")
*Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn (داستان ليلى و مجنون; "The Epic of Layla and Majnun")
*Risâle-i Muammeyât (رسال ﻤﻌﻤيات; "Treatise on Riddles")
*Şikâyetnâme (شکايت نامه; "Complaint")
Tiếng Ba Tư:
*Dîvân ("Collected Poems")
*Anîs ol-qalb (انیس القلب; "Friend of the Heart")
*Haft Jâm (هفت جام; "Seven Goblets")
*Rend va Zâhed (رند و زاهد; "Hedonist and Ascetic")
*Resâle-e Muammeyât (رسال ﻤﻌﻤيات; "Treatise on Riddles")
*Sehhat o Ma'ruz (صحت و معروض; "Health and Sickness")
Tiếng Ả Rập:
*Dîvân ("Collected Poems")
*Matla' ul-İ'tiqâd (مطلع الاﻋﺘﻘﺎد; "The Birth of Faith")
Một số bài rubai đã dịch ra tiếng Việt:
***
Điều gì dẫn ta đến mục đích ở đời này? – tình yêu!
Thiên thần nào đưa ta lên chiều cao tột đỉnh? – tình yêu!
Tình là viên ngọc quí giữa muôn ngọc châu lấp lánh
Điều gì mang cho ta những giấc mộng đắm say? – tình yêu!
***
Ta từ lâu quen uống rượu ở đời
Càng sống lâu càng thờ phụng rượu thôi
Ta uống rượu còn nhà ngươi – cầu nguyện
Chẳng biết rằng ai sống phải hơn ai.
***
Người khổ hạnh tránh xa rượu – sai lầm
Dù đồng ý hay không – đều sai lầm
Ta uống rượu và thường say không biết
Nghĩa là ta đâu có lỗi – sai lầm!
***
Người trách ta vì uống rượu hở người chính đạo
Người nguyền rủa tình yêu của ta hở người chính đạo
Bỏ rượu và bạn gái để đổi lấy thiên đường
Ở đó có gì thay thế được không hở người chính đạo?
***
Majnun chết vì tình, cháy rụi
Vamika chết trong hồ lạnh lẽo
Farhad theo ngọn gió lìa đời
Tất cả là cát bụi, đời ta là cát bụi.
***
Điều gì dẫn ta đến mục đích ở đời này? – tình yêu!
Thiên thần nào đưa ta lên chiều cao tột đỉnh? – tình yêu!
Tình là viên ngọc quí giữa muôn ngọc châu lấp lánh
Điều gì mang cho ta những giấc mộng đắm say? – tình yêu!
***
Ta từ lâu quen uống rượu ở đời
Càng sống lâu càng thờ phụng rượu thôi
Ta uống rượu còn nhà ngươi – cầu nguyện
Chẳng biết rằng ai sống phải hơn ai.
***
Người khổ hạnh tránh xa rượu – sai lầm
Dù đồng ý hay không – đều sai lầm
Ta uống rượu và thường say không biết
Nghĩa là ta đâu có lỗi – sai lầm!
***
Người trách ta vì uống rượu hở người chính đạo
Người nguyền rủa tình yêu của ta hở người chính đạo
Bỏ rượu và bạn gái để đổi lấy thiên đường
Ở đó có gì thay thế được không hở người chính đạo?
***
Majnun chết vì tình, cháy rụi
Vamika chết trong hồ lạnh lẽo
Farhad theo ngọn gió lìa đời
Tất cả là cát bụi, đời ta là cát bụi.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét