Thứ Bảy, 3 tháng 3, 2018

Thơ Saadi


Saadi, tên đầy đủ bằng tiếng Anh: Muslih-ud-Din Mushrif-ibn-Abdullah, khoảng 1203 – 1291?) – nhà thơ, nhà tư tưởng Ba Tư trung cổ, tác giả của những bài thơ – danh ngôn trở thành một khuynh hướng phổ biến trong văn học cổ Ba Tư.

Tiểu sử:
Saadi sinh ở Shiraz, học ở Baghdad. Trong suốt 30 năm (1226 – 1255) ông đi phiêu du khắp các nước Hồi giáo, từ Ấn Độ đến Marocco. Một thời gian ông bị bắt giam ở Tripoli. Trở về Shiraz năm 1256, ông sống thu mình, chỉ tập trung sáng tác. Trong hai năm 1257 và 1258, ông viết được 2 tác phẩm lưu danh tên tuổi của ông muôn thuở: Bostan, 1257 và Gulistan, 1258.

Bostan (Vườn quả) – là một trường ca 9 chương, gồm chuyện kể, ngụ ngôn và những suy ngẫm triết lý. Saadi khuyên người quân tử cần nhân đạo và tận tụy với những kẻ dưới mình, bởi nếu không như thế thì mọi cố gắng chỉ mang lại sự phiền toái. Những suy ngẫm này đi cùng với những ví dụ bằng chuyện kể hoặc ngụ ngôn.

Gulistan (Vườn hồng) – gồm 8 chương về mọi mặt của cuộc sống. Những suy ngẫm về cuộc sống của các bậc Đế vương, về đức tính của người quân tử, về việc tự hài lòng với cái mình có, về cái lợi của sự im lặng, về cách thức giao tiếp xã hội, về giáo dục, về tuổi trẻ, tình yêu… Đấy là những câu chuyện nhẹ nhàng nhưng sắc sảo và hóm hỉnh, những câu ngụ ngôn, những lời khuyên bảo khôn ngoan. Một vài ví dụ: “Chớ thổ lộ hết những bí mật của mình cho bạn, vì rằng, bạn theo thời gian có thể trở thành thù, Cũng đừng làm mọi điều ác cho kẻ thù bởi biết đâu, sẽ có một ngày kẻ thù thành bạn…”. “Hãy biết kiệm lời ngay với cả bạn bè, ngay cả khi nói với bức tường im lặng, vì rằng đằng sau bức tường im lặng, có thể có ai đấy lắng nghe…”, “Đừng làm chó sói nhưng cũng chớ làm cừu non…”

Ngoài hai tác phẩm kể trên, Saadi còn là tác giả của nhiều thơ trữ tình viết bằng tiếng Ba Tư, tiếng Ả Rập rất nổi tiếng và một vài tiểu luận triết học. Saadi mất ở Shiraz.

Di sản:
Bài thơ “Con cháu Adam” từ tác phẩm “Vườn Hồng” của Saadi được thêu bằng chỉ vàng trên một tấm thảm Ba Tư đặc biệt và được treo trang trọng ở trước cửa của Trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York. Bài thơ này được dịch ra hầu hết các thứ tiếng của thế giới và hầu như ai cũng biết. Dưới đây là nguyên bản tiếng Ba Tư và bản dịch tiếng Việt của Nguyễn Viết Thắng. Bản tiếng Việt ưu tiên dịch bám sát ý của nguyên bản tiếng Ba Tư, riêng tiếng Anh có đến hàng chục bản dịch khác nhau:

بنى‌آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوى به درد آورَد روزگار
دگر عضوها را نمانَد قرار
تو کز محنت دیگران بی‌غمی
نشاید که نامت نهند آدمی

Con cháu Adam là những thành viên từ một xác
Cùng chung bản chất từ một sáng tạo mà thôi.
Nếu bệnh tật tấn công trên cơ thể ở một phần này
Thì những phần còn lại của cơ thể làm sao yên được.
Nếu bạn thờ ơ trước bất hạnh khổ đau người khác
Thì bạn không xứng đáng với tên gọi con người.

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon từng nói ở Tehran rằng: “Tại lối vào của Liên Hiệp Quốc có một thảm tuyệt vời. Tôi nghĩ rằng đây là tấm thảm lớn nhất của Liên Hiệp Quốc, nó tô điểm cho bức tường ở Liên Hiệp Quốc, là món quà tặng của nhân dân Iran. Cùng với tấm thảm này là những lời kỳ diệu của nhà thơ Ba Tư vĩ đại, Saadi. (At the entrance of  the United Nations there is a magnificent carpet – I think the largest carpet the United Nations has – that adorns the wall of the United Nations, a gift from the people of Iran. Alongside it are the wonderful words of that great Persian poet, Sa’adi).
  

Một số bài thơ:
***
Sau khi chết nếu được lên thiên đàng nhưng chẳng có em
Thì anh sẽ nhắm mắt vào cho khỏi thấy thiên đàng hạnh phúc.
Bởi không có em, với anh, thiên đàng có khác gì địa ngục
Không, con đâu có tội gì mà Người trừng phạt, Thánh Ala?

***
Tôi hỏi em: "Anh có tội gì đâu mà em nhìn đi nơi khác
Tình đắm say của những ngày xưa và âu yếm ở đâu rồi?"
Em trả lời: "Hãy nhìn vào gương mà xem mái đầu anh đã bạc
Chẳng phải là màu áo cưới tân hôn mà là màu chết đấy thôi".

***
Hỡi ngọn gió sớm khi bay về Shiraz
Thì mang đến cho em thổn thức những dòng này
Ghé vào tai rằng ta cô đơn, sẽ chết bởi đoạ đầy
Như con cá bị ngọn sóng cuồng vứt lên bãi cát.

***
Ê, kẻ ba hoa bẻm mép kia, ngươi hát về tình yêu gì vậy?
Bởi ngươi cả đời một câu thơ cho ra hồn không viết nổi!
Hãy nhìn xem Sadi này theo ý của trời xanh
Không tâng bốc những kẻ chúa đất mà chỉ hát về tình.

***
Thiên hạ trách tôi: “Trước người yêu tự hạ mình không xứng đáng
Hay ngươi muốn huỷ diệt mình như một kẻ cuồng điên?”
Tôi trả lời: “Hỏi cô ấy mà xem, tôi như kẻ tù binh
Đừng hỏi tôi mà uổng công khi trên cổ tôi – dây thòng lọng”.

***
Anh muốn được ngồi cùng với em đến sáng
Trong bí ẩn, cách xa cả thù và bạn…
Phạt kẻ có tội! Nhưng sao lại tình yêu
Vây quanh ta sự truy lùng và tức giận?



LỜI VÀNG Ý NGỌC CỦA SAADI
(Rút từ Bostan và Gulistan)

*Nghe theo lời khuyên của kẻ thù – đó là điều sai lầm, nhưng cần nghe nó để hành động ngược lại. Đấy là cách làm đúng đắn nhất.

*Điều gian dối được nói với thiện ý còn tốt hơn là sự thật mà gây bất hòa.

*Cái gì làm vội thì sẽ chẳng được lâu.

*Có hai loại người đã làm việc một cách phí uổng và đã cố gắng một cách vô ích: đó là người đã dành dụm của cải thật nhiều mà không sử dụng chúng, và người đã học hành đến nơi đến chốn nhưng không áp dụng kiến thức để làm việc có ích cho đời.

*Đối với kẻ vô học thì không có gì tốt hơn là im lặng, nhưng giá như hắn ta hiểu được rằng điều gì là tốt nhất thì hắn đã không là kẻ vô học.

*Nếu không vì quyền lực của dạ dày thì đã không một con chim nào sa vào bẫy của thợ săn và người thợ săn tự mình cũng không đi đặt bẫy.

*Nếu một nhà thông thái gặp phải những kẻ ngu dốt thì đừng mong đợi ở họ sự kính trọng, còn nếu kẻ ngu dốt bằng vẻ ba hoa trống rỗng của mình mà chiến thắng nhà thông thái thì cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên, vì rằng đá vẫn có thể ghè vỡ kim cương như ta biết.

*Người ta nói rằng trong loài vật thì sư tử giỏi nhất, còn con lừa kém nhất; nhưng con lừa mang gánh nặng quả thực đáng quí hơn con sư tử xé xác người.

*Nếu nhà hiền triết giữa những kẻ vô học không thể nói một lời thì cũng không có gì ngạc nhiên: âm thanh của sáo không thể nghe ra khi tiếng trống dồn và hương thơm của long diên hương bị mất vì mùi của tỏi.

*Trong tất cả những quà tặng của cuộc đời chỉ còn lại tiếng tốt, thật vô phúc cho ai không để lại điều này.

*Tha tội cho kẻ ác – nghĩa là ức hiếp người tốt.

*Chớ nghe lời gian dối của kẻ thù và chớ nghe lời xu nịnh của kẻ tâng bốc; một kẻ bày ra các thủ đoạn, còn kẻ kia mở cổ họng của lòng tham.

*Chớ tha cho kẻ thù yếu ớt, vì rằng nếu khi kẻ thù có thừa sức lực sẽ chẳng tha ngươi.

*Người bạn thực sự là người dọn đá và chông gai trên con đường của bạn.

*Xạ hương – đó là thứ có mùi hương chứ không phải vì người bán tạp hóa nói rằng đó là xạ hương.

*Thời cơ thuận lợi vô cùng quí giá, còn thời gian như một thanh kiếm.

*Con tim cao thượng quay lưng với hạnh phúc được tạo dựng trên bất hạnh của người khác.

*Không ai đi ném đá vào cây không có trái.

*Sự giàu có là niềm vui của cuộc sống, nhưng cuộc sống không phải là để tích lũy sự giàu có.

*Điều bất hạnh lớn nhất – là cần đến sự giúp đỡ của những người mà ta vốn khinh bỉ. 



*Hãy để ý lắng nghe những lời của nhà bác học, mặc dù công việc của ông không tương xứng với lý thuyết.

*Con người cần phải học, dù chỉ là những lời viết trên tường.

*Hãy nói chuyện với mọi người những gì tương xứng với hiểu biết của họ.

*Lượng đồ ăn vừa đủ sẽ nâng đỡ bạn. Còn phần thừa đôi chân của bạn sẽ phải mang.

*Suy nghĩ rằng kẻ thù yếu ớt thì không thể hại – điều đó chẳng khác nào suy nghĩ rằng một tia lửa thì không thể gây ra đám cháy.

*Nếu cục vàng bị rơi xuống bùn thì nó vẫn là cục vàng. Nếu hạt bụi có bay lên tận trời xanh thì nó vẫn là hạt bụi.

*Bạn là người vĩ đại hay tầm thường, khôn ngoan hay dại dột, thông minh hay dốt nát, chúng tôi chưa thể biết một khi bạn chưa nói lời.

*Có lọ xạ hương bỏ trong túi quần, chớ rêu rao khắp xóm về điều này. Hãy để mùi xạ hương nói về bạn tất cả.

*Sự lừa dối giống như một cú đánh mạnh: nếu vết thương lành thì sẹo vẫn còn.

*Mái tóc của người đẹp là xiềng xích đối với người thông minh và là tấm lưới đối với người nhẹ dạ.

*Tình yêu là thứ vốn có trong con người, nếu bạn không có tình yêu thì việc ăn và ngủ biến bạn thành đồng sự của động vật.

*Mọi người sinh ra với bản chất trong trắng, và chỉ sau đó những cha đạo biến họ thành tín đồ của đạo Do Thái, Kitô, hoặc thờ Lửa.

*Dũng khí không ở sức mạnh của bàn tay hay ở nghệ thuật sử dụng gươm kiếm, mà dũng khí là ở chỗ biết làm chủ chính mình và hành động vì chính nghĩa.



*Chưa từng nếm mùi đau khổ sẽ không đạt đến hạnh phúc hoàn mỹ.

*Đừng ngồi nhầm chỗ của người khác và đừng giả vờ làm sư tử giữa những người mạnh mẽ.

*Đừng bao giờ hỏi bạn bè về nhược điểm của mình – bạn bè luôn im lặng. Tốt nhất hãy lắng nghe kẻ thù nói gì về anh.

*Sự phật ý của thầy tốt hơn sự dịu dàng của bố.

*Nghĩ trước, nói sau. Nhưng hãy biết dừng trước khi người ta nói với bạn: “quá đủ rồi”. Con người cao cấp hơn động vật ở lời nói, nhưng sẽ thấp hơn chúng nếu dùng lời không đúng mực.

*Biết lấy gì so sánh với lưỡi trong miệng người? Đấy là ổ khóa của kho: khi cửa khóa thì không ai biết có gì trong đó – là châu ngọc hay chỉ những thứ vứt đi.

*Nơi cần sự nghiêm khắc thì sự mềm mỏng không phù hợp. Bằng sự mềm mỏng không biến thù thành bạn mà chỉ làm tăng những yêu sách.

*Sự giận dữ quá mức sẽ gây ra nỗi sợ hãi, còn sự trìu mến quá độ sẽ làm giảm sự kính trọng đối với bạn trong con mắt mọi người. Hãy đừng quá khô khan để mà gãy ra răng rắc, nhưng cũng đừng quá ướt át để người ta vắt như cây chổi lau nhà.

*Bàn tay yếu đuối thì không giữ được thanh gươm đứng thẳng. Từ những người yếu đuối tâm hồn thì đừng đợi những việc công chính.

*Đừng để rơi vào sự lừa dối của kẻ thù và cũng đừng nghe theo lời khen của kẻ xu nịnh, một kẻ đang giăng ra tấm lưới của sự láu lỉnh, còn kẻ kia đang mở cổ họng của sự tham lam.

*Có thể dùng sợi tóc buộc con voi bằng những lời dịu dàng và lòng tốt.


*Đừng tiếc gì sức lực của mình, nếu anh là người lính
Kẻ thù yếu hơn – đánh, kẻ thù mạnh hơn – cũng đánh!

*Nếu những đàn kiến mà biết đoàn kết lại
Thì thậm chí sư tử cũng lo mà bỏ chạy.

*Khi thấy giận đùng đùng, hãy gắng ghìm một chút
Hãy để cho lý trí đem đổi giận thành thương
Bởi đập vỡ viên ngọc là việc rất dễ dàng
Nhưng hàn gắn lại là việc không làm được.

*Người ta đã hỏi chàng điên Majnun:
“Ngươi tìm gì: địa ngục hay thiên đường?”
Câu trả lời: “Đi theo người yêu dấu
Và tôi vui, dù địa ngục, thiên đường”.

*Hãy ráng mà giữ những điều bí mật
Còn huyênh hoang – thì kẻ thù qua mặt.
*Những con bệnh của tình, ta ghen với các người
Lờn với cơn đau thì cũng lờn với thuốc thôi.

*Hãy gắng lo mà giữ miệng giữ mồm
Nói ít thôi nhưng nói bằng trí khôn.

*Phải giữ bí mật cả với bạn bè
Bởi bạn còn có bạn khác nữa mà.

*Ai trong ăn uống có mực có chừng
Thì khi gặp thiếu thốn sẽ dễ dàng
Còn ai chỉ biết ăn cho đầy bụng
Thì chết sớm khi gặp sự khó khăn.

*Ngày hôm qua đã đi mất đâu rồi
Còn ngày mai, ngày mai chưa về tới
Chúng ta chỉ có giờ khắc hiện tại
Và chúng ta quá đủ với điều này.

*Con mắt, thân xác mãi mãi khát thèm
Và ham muốn, dù bụng đã đầy căng
Dạ dày bạn là ngục không có đáy
Nhét cho thật nhiều rồi sẽ khóc than.

*Có câu châm ngôn, ý nghĩa như vầy:
“Tài năng sinh ra một đống kẻ thù”.

*Đừng ăn nhiều đến mức phải ói ra
Đừng ăn ít đến mức phải đi xa.
  

*Giữ nghiêm khắc lẫn mềm mỏng bằng nhau
Như thầy thuốc: vừa cắt vừa xoa dầu.

*Cần biết mức độ trong mọi thứ, mọi khi
Cần biết mức độ cả với bạn lẫn thù.

*Hãy suy nghĩ rồi đưa ra ý tưởng
Chớ xây tường một khi chưa có móng.

*Ta đều chết, chẳng có ai sống mãi
Chỉ tiếng tốt với cuộc đời ở lại.

*Kẻ bỏ bạn trên con đường khó khăn
Về bến đậu không thể có lặng yên.

*Cả mũ lẫn áo giáp đều không giúp được
Một khi vụt tắt ngôi sao hạnh phúc.

*Tất cả chết – cả người ác, người hiền
Chỉ mong sao còn lưu lại tiếng thơm.
Danh dự cho người biết cách nhẫn nhịn
Mà không mang tiếng đã hạ nhục mình.

*Hãy làm người xứng đáng giữa đời thường
Sau đó mới mơ đôi cánh thiên thần!

*Bạn chân chính là người chỉ cho ta
Trở ngại trên đường và giúp đi qua.

*Nếu bạn đặt cái ác làm cơ sở
Nghĩa là đã cắt rễ, trái chẳng có.

*Ai cũng sống rồi chết
Chỉ bất tử những người
Có được danh tiếng tốt
Khi còn sống trên đời.

*Ai suốt đời chỉ nhen lòng thù địch
Kẻ đó cuối cùng bị lửa thiêu chết.
  

*Con người có tâm hồn thấp kém bao nhiêu thì mũi của anh ta sẽ hếch lên cao bấy nhiêu. Mũi sẽ kéo dài đến nơi mà tâm hồn không lớn tới.

*Bông hoa mà bạn đã hái – phải được đem trao tặng, bài thơ đã chấp bút – phải đư
ợc viết cho xong, còn người phụ nữ mà bạn yêu thương – phải được sống trong hạnh phúc, bởi nếu không thì bạn đừng dây vào những việc mà bạn không đủ sức.

*Hiến dâng mình – không có nghĩa là bán
Nằm ngủ gần – không hẳn đã ngủ chung
Không trả thù – không hẳn đều hòa giảng
Không ở gần – không có nghĩa không thương.

*Một người không hiểu ra mùi hương của hoa hồng
Còn một kẻ khác từ cỏ đắng biết làm ra mật ngọt
Một kẻ nhớ suốt đời dù được người ta trao quà vặt
Còn kẻ khác không hiểu gì dù được trao cả cuộc đời riêng.

*Bạn yêu cả những nhược điểm ở người mà bạn yêu mến và khó chịu với cả những ưu điểm ở người mà bạn không yêu.

*Những gì mà Thượng Đế cho ta thì đã được Ngài đong đếm cả rồi, ta không thể tăng thêm cũng không thể giảm bớt. Ta chỉ còn cách là cố gắng sử dụng tốt nhất những gì đã được ban phát, đừng nhìn ngó của người khác và cũng đừng vay mượn của ai. 



Thơ Hafez (Hafiz)


Hafez (hoặc Hafiz, tên đầy đủ: Khwajeh Shams od-Din Muhammad Hafez-e Shirazi, khoảng 1321 – 1390) – là một nhà thơ lớn của Ba Tư trung cổ. Các tác phẩm thơ của ông được coi là đỉnh cao của văn học Ba Tư và được hầu hết mọi người ở Iran thuộc làm lòng. Người ta thường sử dụng thơ ông như những câu châm ngôn, tục ngữ trong đời sống thường nhật. Cuộc đời và thơ của ông là đối tượng để người đời phân tích, bình luận và mô phỏng, bắt chước. 

Tiểu sử:
Hafez sinh ở Shiraz, miền nam Ba Tư. Bố là một người chuyên mua bán than và chết khi Hafez còn nhỏ. Tuy vậy Hafez là người rất thuộc Kinh Koran, tương truyền từ nhỏ Hafez đã thuộc lòng Koran nên mới được gọi là Hafez. Ngoài ra, từ nhỏ Hafez đã thuộc nhiều tác phẩm của Rumi, Saadi, Attar, Nezami, được học hành đến nơi đến chốn ở trường dòng (madrassah).

Năm 21 tuổi Hafez trở thành học trò của Attar ở Shiraz. Sau đó trở thành nhà thơ và người đọc Koran trong triều vua Abu Ishak ở thủ đô Esfahan. Năm 1333 Mubariz Muzaffar chiếm Shiraz thì Hafez làm thơ chống đối thay vì thơ lãng mạn. Sau đó Mabariz Muzaffar bị con trai là Shah Shuja giành ngôi và cho vào tù, Hafez lại trở thành nhà thơ của triều đình nhưng sau đấy ông từ chối vì cảm thấy nguy hiểm. Năm 52 tuổi, ông trở lại Shiraz. Tương truyền năm ông tròn 60 tuổi, ông cùng với bạn bè tổ chức lễ cầu siêu trong 40 ngày và ông được gặp lại linh hồn của Attar như 40 năm trước đó.

Hafez là tác giả của hàng trăm bài ghazal nổi tiếng thế giới. Thơ của ông về tình yêu, về rượu, về vẻ đẹp của thiên nhiên, về hoa hồng và chim họa mi. Ông mất năm 69 tuổi ở Shiraz. Người đời sau tập hợp thơ của ông thành tập “Divan” nổi tiếng.


Lăng mộ Hafez

Một số bài Ghazal:

1
Thiếu tình yêu, anh không cần mùa xuân
Không có rượu thì chén anh chẳng cần.

Thiếu người yêu thì vườn hoa, đồng cỏ
Hương mùa xuân để làm gì cơ chứ?

Thiếu hoạ mi thì tất cả hoa hồng
Sẽ tả tơi, sẽ gục xuống, héo tàn.

Đêm, bầu trời và những vì tinh tú
Không có em, tất cả đều vô nghĩa.

Và nếu thiếu tình thì biết lấy đâu
Người tình duy nhất xứng với tình yêu?

Thiếu tình yêu, Hafiz, đời tẻ nhạt
Hồn hoang vu, buồn và chán ngắt.


2
Em đã quên hết mọi điều hứa hẹn
Còn lại gì đâu? Nỗi đau và hờn giận.

Con tim đau – con bồ câu bị thương
Đôi cánh gãy và đôi mắt vô hồn.

Còn lại gì? Sống mà không mong đợi
Sự cảm thông hay là niềm cứu rỗi.

Hãy lặng im. Vu khống chớ sợ gì
Dưới trời này sự thật chớ tìm chi.

Còn lại gì? Chỉ còn bình và chén
Mọi chân lý mở cho người phóng đãng.

Những kẻ ăn chơi, ta hãy quên ngay
Điều dối gian ta tận cổ đã đầy.

Chỉ tình yêu với tôi là sự thật
Đừng xin thêm Thượng Đế điều gì hết.

Và tự do, Hafiz, chớ đi tìm
Tiếng sáo miệng ở những kẻ nghèo hèn.



3
Anh mơ thấy mặt trăng hiện ra
Còn xung quanh – tất cả đều đen thẫm.

Giấc mơ này báo trước một điều là
Sắp tới đây em về như ngày sáng.

Anh uống mừng gặp mặt. Rượu hãy mang ra
Ở đâu rồi chén rượu từng bị cấm.

Ở đâu nguồn nước sống, để cho
Tâm hồn này vơi đi buồn nản?

Thiếu tình yêu mặt đất là bãi hoang
Còn con tim nhuốm màu tro xám.

Đợi một người duy nhất, anh buồn
Không cần lửa, anh như người cháy sém.

Hãy về đây! ẹm đừng có dữ dằn
Hãy mở tấm lòng bao dung, độ lượng!

Em tốt lắm, em trở lại với anh
Lòng hảo tâm này anh xin ca tụng!

Ai không yêu – hạnh phúc chẳng ở cùng
Ai tắt rồi, chớ đi tìm hơi ấm.

Ai cứu Hafiz thoát khỏi nỗi buồn
Chỉ có em – người dễ thương, tốt bụng.


4
Lòng tôi đau – thầy thuốc không chữa được
Tôi và em đã từ lâu xa cách.

Người yêu đến thì tôi sẽ chữa lành
Trước mặt tôi em khó nhọc hiện lên.

Người yêu đến – ban cho niềm hy vọng
Shiraz sắc đẹp em nổi tiếng.

Người yêu đến – người xua đi nỗi buồn
Dây hạnh phúc lên tiếng ở trong hồn.

Người yêu đến – người làm tôi say đắm
Trong lòng tôi trào lên từng đợt sóng.

Người yêu đến cho lòng tôi mê say
Cơn khát xua đi – hạnh phúc đã đầy!

Đừng buồn nhé, Hafiz, đừng than vãn!
Người yêu đến – người dịu dàng, đằm thắm!

5
Người đưa thư mang bức thư em đến
Nỗi buồn tiêu tan, mặt trời tỏa sáng.

Như ngày nào, em vui vẻ, đẹp xinh
Hạnh phúc bây giờ đã đến với anh.

Vì thư của em lòng mình anh trải
Em đừng trách sao cho em ít vậy.

Qủa thực là anh đã thuộc về em
Không xẻ chia, mãi mãi, từ buổi đầu tiên.

Ước mong của em là lòng Thượng Đế
Anh cảm tạ những lời trong thư nhé.

Không gì chuyển lay lòng chung thuỷ của anh
Không bị cách xa cả không gian, thời gian.

Bụi trên đường theo bước chân em bước
Là thiêng liêng, với anh, là liều thuốc.

Anh sẽ đợi chờ người yêu dấu của mình
Và lòng em anh mã mãi sẽ tin.

Hãy chịu đựng, Hafiz, và hy vọng
Rõ một điều số phận đà định sẵn.




Một số bài từ bản tiếng Đức của Georg Friedrich Daumer 

NẾU NHƯ MÙA THU MANG CƠN GIÓ ĐỘC

Nếu như mùa thu mang cơn gió độc
Lạnh lẽo giá băng – em chớ có buồn
Và trên thế gian rồi đây tiếp tục
Có những cơn giông – em chớ có buồn. 

Nếu như mắt em nhìn bao lá chết
Rơi rụng khắp nơi để ánh mắt buồn
Em hãy nhớ rằng chính từ cái chết
Hồng lại nở hoa – em chớ có buồn. 

Nếu con đường của em trên sa mạc
Dẫn đến Kaba còn lắm gian truân
Thì với tất cả những gì gai góc
Em chớ bận tâm, em chớ có buồn. 

Và nếu như Yusuf cô đơn
Và khóc lên vì xa rời xứ sở
Thì em hãy nhớ rồi đây dòng lệ
Lấp lánh như sao – em chớ có buồn. 

Tất cả đổi thay ở chốn trần gian
Cả số phận của em thì cũng thế
Chỉ có điều đừng sợ gì phận số
Dù lắm bão giông – em chớ có buồn. 

Ob feindselige Winde

Ob feindselige Winde
Schreckhaft tosen, o gräme dich nicht!
Denn hold werden im Lenze
Lüftlein kosen, o gräme dich nicht!

Ob erstorbne Gebüsche
Rings dein Auge beleidigen,
Aus dem Tode lebendig
Blüh’n einst Rosen, o gräme dich nicht!

Ob durch stachlige Wüste
Hin zur Kaba die Reise geht,
Laß dich Dornen und Disteln
Nicht erbosen, o gräme dich nicht!

Ob glückseliger Heimath
Jussuf grausam entrissen weint,
Hoch in Glorie prangt einst,
Der verstoßen, o gräme dich nicht!

Alles kreiset und wechselt,
Auch dein Leiden, es wandelt sich;
Nicht erliege den herben
Schicksalslosen, o gräme dich nicht!



VỀ NHỮNG NGHĨ SUY CỦA CHÀNG HAFIZ

Về những nghĩ suy của chàng Hafiz
Chỉ có chàng và Thượng Đế anh minh 
Biết được mà thôi, con tim lỗi lầm
Và yếu đuối cho Ngài chàng ủy thác. 

Và dù chỉ sự bao dung duy nhất
Hoặc cả phước lành chàng chỉ lặng im
Chẳng người trần gian hay những thiên thần
Dù một lời Ngài cũng không cho biết. 

Wonach Hafis verlanget

Wonach Hafis verlanget
Nur er allein und Gott im Himmel weiß es;
Denn ihm allein vertraut er
Sein schwaches Herz, sein sündiges, sein heißes.

Und nicht allein verzeihet
Der Gütige, nein, schonet auch und schweiget;
Nicht Menschen und nicht Engeln
Sagt er davon ein Wörtchen nur, ein leises.


MỘT LỜI TỪ TRỜI XANH

Một lời từ trời xanh
Và tôi liền nhận biết:
“Để làm gì, Hafiz
Viết bài hát của mình?

Ngay từ thuở hồng hoang
Trên hoa hồng, hoa huệ
Vẻ thần tiên như thế
Đã có ở thiên đường”. 

Es kam ein Hauch von oben

Es kam ein Hauch von oben,
Der mir in’s Ohr die Worte blies:
»Nicht wähn’ aus eignem Innern
Entströme dein Gesang, Hafis!

Vom Urbeginn der Zeiten
Auf Rosen und auf Lilien
Steh’n seine Zauberformeln
Geschrieben hoch im Paradies.«


ĐÃ CÓ HÀNG NGHÌN NĂM

Đã có hàng nghìn năm
Tôi biết làm sao khác?
Tôi vốn yêu rượu vang
Tôi biết làm sao khác?

Chim yêu rừng, sư tử yêu sa mạc
Hafiz thì yêu quán rượu mà thôi
Đấy là sự khôn ngoan của ông trời
Ngài đã ban, tôi biết làm sao khác?

Wenn Alles, Alles ewig vorbedacht

Wenn Alles, Alles ewig vorbedacht,
Was soll ich machen?
Bestimmte mich zum Trunk die ew’ge Macht,
Was soll ich machen?

Der Vogel liebt die Flur, den Wald der Leu,
Hafis die Schenke;
So wollte Gott, der Alles wohlgemacht;
Was soll ich machen?



NHÀ THẦN HỌC XIN HÃY ĐỪNG NGHIÊM KHẮC

Nhà thần học, xin hãy đừng nghiêm khắc!
Nhà đạo đức, đừng kết tội gì ai!
Tất cả chúng tôi đi tìm hạnh phúc
Cho chính mình, điều này có gì sai.

Chúng tôi như con cháu Y-sơ-ra-ên
Chạy mệt lử giữa đồng hoang sa mạc
Chúng tôi chỉ xin Chúa trời giải khát
Và điều này thì tội lỗi gì chăng.

Chúng tôi cần chi đồng cỏ thiên đường
Hay thiên thần Gabriel cũng thế?
Chúng tôi chỉ tìm lối vào quán rượu
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.

Với chúng tôi, chủ quán là bạn thân
Và chúng tôi nhận thức ra mọi thứ
Chúng tôi ghét những gì là dối trá
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.

Chúng tôi không rót máu của người trần
Không thích những gì gọi là hiếu chiến
Chúng tôi rót máu của nho đỏ sậm
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.

Chúng tôi mở ra kho báu tinh thần
Cho những gì là thanh cao dịu ngọt
Chúng tôi mở ra biết bao châu ngọc
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.

Chúng tôi dùng thơ ca ngợi người thương
Đấy là thiên chức của người thi sĩ
Với chúng tôi thơ ca là vũ khí
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.

Ngươi như lạc đà, như con lừa non
Đem chồng chất trên vai mình gánh nặng
Còn chúng tôi đem quăng từ vai xuống
Thì điều này có tội lỗi gì chăng.

Nicht düstre, Theosoph, so tief!

Nicht düstre, Theosoph, so tief!
Nicht blicke, Moralist, so scheel!
Wir möchten gerne selig sein,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.

Hinschmachtend in der Wüste Sand
Gleichwie die Kinder Israel,
Schrei’n wir zu Gott um Labungen,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.

Was kümmert uns der Tuba-Baum,
Und was der Engel Gabriel?
Wir suchen einer Schenke Thür’,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.

Wir lieben unsern alten Wirth
Und haben deß auch keinen Hehl;
Wir fliehen alle Heuchelei,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.

Nicht Menschenblut vergießen wir
Auf wilden Hasses Wuthbefehl;
Der Rebe Blut genießen wir,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.

Wir öffnen unsern Busenschrein
Der Liebe köstliches Juwel
Mit vollen Händen auszustreu’n,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.

Wir preisen unser süßes Herz
Vierzeilig oder im Gasel;
Dem Holden ist der Dichter hold,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.

Du trage keuchend jede Last,
Dem Esel gleich und dem Kameel!
Wir schütteln unsre Bürden ab,
Und dieses ist ja wohl kein Fehl.



ÔI, GIÁ NHƯ ANH LÀ HỒ NƯỚC TRONG ĐÊM

Ôi, giá như anh là hồ nước trong đêm
Còn em là trăng soi mình trên đó!
Ôi, giá anh là dòng nước trên đồng cỏ
Còn em là một cô gái thanh xuân! 

Ôi, giá như anh là một bụi hoa hồng
Còn em là một bông hồng đang nở!
Ôi, giá như anh được làm bông lúa
Còn em là chim mổ lúa để ăn! 

O wär' ich ein See, so spiegelhell

O wär' ich ein See, so spiegelhell,
Und du die Sonne, die ihm blickte!
O wär' ich ein klarer Wiesenquell,
Und du die Blume, die ihm nickte!

O wär' ich ein grüner Rosendorn
Und du die Rose, die ihn schmückte!
O wär' ich ein süßes, süßes Korn,
Und du der Vogel, der es pickte!


NẾU BỖNG NHIÊN CHẲNG HỀ CÓ NGUYÊN NHÂN

Nếu bỗng nhiên chẳng hề có nguyên nhân
Mà anh buồn và anh khóc một mình.

Nếu bỗng nhiên cả tĩnh mạch và xương
Và thịt da đều trở nên đau đớn. 

Thì xin em đừng cho anh thuốc đắng
Bởi vì anh không thể nào chịu đựng.

Mà hãy cho anh xin chén rượu ngon
Cùng đàn sáo và cùng với cây đàn.

Còn nếu như điều này không giúp được
Thì cho anh đôi môi như hồng ngọc. 

Còn nếu như không giúp được gì anh
Thì em hãy nói: hắn đã lìa trần. 

Sollte mich in plötzlichem Ruin

Sollte mich in plötzlichem Ruin
Feuerblick und heitre Laune flieh’n,

Sollte sich durch Ader und Gebein
Bange Qual und dumpfe Schwere zieh’n –

Nicht, o nicht mit herben Arzenei’n,
Denn ich hasse diese Medicin,

Komm zu mir mit einem Becher Wein,
Komm mit Laute, Flöte, Tamburin!

Wirket das zu wenig auf mich ein,
Komm mit einem süßen Mundrubin!

Wird umsonst auch diese Mühe sein –
Dann Ade! dann sprich: Begrabet ihn!


ANH TỰA HỒ NHƯ NGỌN NẾN

Anh tựa hồ như ngọn nến
Thấp thoáng trong bóng đêm
Còn em đang tỏa sáng
Trong ánh sáng bình minh.
Chỉ em tỏa sáng và cháy lên
Dù em vẫn rót nguồn ánh sáng
Của mình vào ngọn nến
Nhưng anh vẫn van em
Cứ chỉ mình em tỏa sáng
Để anh lịm dần trong ánh hào quang!

Ich bin ein armes Lämpchen nur

Ich bin ein armes Lämpchen nur,
Ein dämmerndes in dunkler Nacht;
Du bist die lichte Morgenpracht
Aufstrahlend im Azur.
Du strahle nur, du prange nur!
Wiewohl vor deinem Angesicht
Des armen Lämpchens Auge bricht,
Ich bebe nicht, ich bange nicht;
Du leuchte nur,
Und ich vergehe gern in deinem Licht.



TRỜI CHO ANH VÀ EM

Trời cho anh và em
Vì tinh tú của tình
Giữa bầu trời sáng tỏ
Em là vầng trăng tròn
Vẻ đẹp đầy quyến rũ
Em là chùm thất nữ
Trong mắt ướt của anh.

Wir zieren, ich und du

Wir zieren, ich und du,
Den Himmel, den gestirnten,
Der Liebe wunderbar:
Du als der Mond, der volle,
Stolzfreudige der Anmuth,
Als thränende Plejaden
Mein feuchtes Augenpaar.


THẬT NGỌT NGÀO

Thật ngọt ngào hít thở
Mùi hương mái tóc xoăn!
Nhưng ngọt ngào hơn nữa
Thở mùi hương trái tim. 

Ach, wie süß, wie süß sie duftet

Ach, wie süß, wie süß sie duftet,
Deiner Locke krause Zier!
Doch sie duftete noch süßer,
Duftete dein Herz mit ihr.


HUỆ CÓ MƯỜI NGÔN NGỮ

Huệ có mười ngôn ngữ
Khát khao tiếng họa mi
Từ im lặng đê mê
Dòng hương thơm tuôn chảy.

Lilie hat der Zungen Zehne

Lilie hat der Zungen Zehne;
Doch es schlägt die Nachtigall,
Und da schweigt sie vor Entzücken
Und zum Dufte wird ihr Schall.



BẠN CẦM CUỐN SÁCH KHÔN

Bạn cầm cuốn sách khôn
Hafiz cầm lấy chén
Bạn đi tìm hoàn thiện
Hafiz làm hỏng mình.

Chịu đựng như cừu non
Bạn sống trong nghèo khổ
Hafiz như sư tử
Tự do giữa rừng hoang.

Bạn kiêu hãnh kín thầm
Làm biết bao việc tốt.
Hafiz chỉ tích cóp
Nhiều lầm lỗi cho mình.

Bạn thích sống cuộc đời
Với bao nhiêu kiến thức
Còn Hafiz dại dột
Thích lêu lổng ăn chơi.

Bạn mang kiếm giết người
Trừng phạt loài dị giáo –
Còn Hafiz, châu báu
Chỉ tìm ở thơ thôi. 

Bạn hướng về trời cao
Nhìn khói sương mù mịt –
Hướng dòng sông tươi mát
Hafiz tìm thung sâu. 

Gói gọn trong một câu:
Bạn là người bất hạnh
Mang cho đời cay đắng
Còn Hafiz – ngọt ngào.

Still zu deinem Buche greifst du

Still zu deinem Buche greifst du,
Zum Pokale greift Hafis;
Zur Vollendungskrone reifst du,
Zum Verderben reift Hafis.

In gewohnter Schranke bleibst du,
Ein geduldig frommes Schaf;
Als ein Leu aus seinem Gitter
In die Wilde schweift Hafis.

Eitel gute Werke häufst du,
Strahlender Verdienste Berg;
Fürchterlich zu aller Stunde
Seine Sünden häuft Hafis.

Viele fromme Herzen stärkst du
Durch gelehrten Unterricht;
Mächtiglich in aller Thorheit
Alle Thoren steift Hafis.

Mörderische Klingen schleifst du,
Ziehend in den Ketzerkrieg;
Seine Versediamanten,
Seine schönen, schleift Hafis.

Hoch hinauf zum Himmel steigst du
Als ein qualmend Rauchgewölk;
Eine frische Felsenquelle,
Tief zu Thale läuft Hafis.

Fass’ ich es in  eine  Stanze;
Ewig, o du armer Mann,
Träufst du nur von Bitterkeiten,
Und von Süße träuft Hafis.


Ở TRONG BỘ NÃO CỦA TÔI KHỐN KHỔ

Ở trong bộ não của tôi khốn khổ 
Bạn chớ tìm lời khuyên nhủ thông minh!
Vì ở đó chỉ có tiếng lư cầm
Và tiếng sáo vang lên đầy vui vẻ. 

Nicht in meinem armen Hirne

Nicht in meinem armen Hirne
Suche Rath und gute Lehren!
Denn du wirst darin nur Lauten,
Flöten nur ertönen hören.



Một số bài từ bản tiếng Anh của Shahriar Shahriari và Daniel Ladinsky.

*** 
Anh nhớ nụ hôn, vòng tay của em
Và anh mong lại cạn chén rượu nồng.
Chuyện hết rồi, không còn chi để nói
Em hãy quay về, anh muốn có em.
=
I long for your hug and kiss,
I want the wine that will bliss.
Let me cut the story short,
Please return, cause you I miss.
=
در آرزوی بوس و کـنارت مردم
وز حـسرت لـعـل آبدارت مردم
قـصـه نـکـنـم دراز کوتاه کـنـم
بازآ بازآ کز انـتـظارت مردم


*** 
Em vẫn mong mặc cả cùng số kiếp
Lãng phí thời gian làm gì cho vô ích. 
Em nói: không còn màu khác, chỉ màu đen
Còn anh: tóc anh đã từng đen – giờ bạc.
=
With fate you still hope to trade;
Passage of time should make you afraid.
You said no color comes after black,
I said my black hair to white degrade.
=
از چرخ به هر گونه هـمی‌دار امید
وز گردش روزگار می‌لرز چو بید
گفتی که پس از سیاه رنگی نبود
پس موی سیاه من چرا گشت سفید

***
Đừng để tôi yêu gương mặt không lý trí
Đừng để tôi ôm người say mặt đỏ
Ôi Sufi, anh đã biết con đường này
Người say và người yêu – không hề xấu hổ.
=
Don’t make me fall in love with that face
Don’t let the drunk the wine seller embrace.
Sufi, you know the pace of this path,
The lovers and drunks don’t disgrace. 
=
عـشـق رخ یار بر مـن زار مـگیر
بر خـسـتـه دلان رند خـمار مـگیر
صوفی چو تو رسـم رهروان می‌دانی
بر مردم رند نـکـتـه بـسیار مـگیر



Tôi từng mất mát

Tôi từng mất mát và từng có được
Giờ có tình yêu, còn mong gì tiếp?

I had enough of loss

I had enough of loss, enough of gain,
I have my Love, what more can I obtain?


Chủ đề của tối ngày hôm nay là Tình

Chủ đề của tối ngày hôm nay là Tình
Và chủ đề tối ngày mai cũng thế
Đấy là một vấn đề thực tế
Tôi biết không còn gì hay hơn
Để thảo luận và để làm
Cho đến một ngày, khi tất cả
Về yên nghỉ nơi suối vàng!

The Subject Tonight is Love

The subject tonight is Love
And for tomorrow night as well,
As a matter of fact
I know of no better topic
For us to discuss
Until we all
Die!


Gãi lưng

Em có thể nghĩ rằng Hafiz
Là một con chó thần

Suốt đêm không hề dứt
Gãi lưng trên mặt trăng

Ý nghĩ của em tôi không làm tôi bực
Hoặc những gì em đã từng làm

Chỉ cần em mở ra quyển sách
Mỗi khi em cảm thấy buồn

Vì rằng nụ cười của em
Mang cho anh niềm vui không dứt. 

Scratching My Back

You
Can think of Hafiz as a divine
Old dog

Who just keeps scratching his back
On the Moon.

O, I don’t care about your thoughts
Or what you have ever done,

Just open up this book whenever you are
Sad

For I love the way you
Smile!




LỜI HAY Ý ĐẸP CỦA HAFIZ

*Tất cả mọi tòa nhà rồi sẽ sụp đổ một khi nào đó và hoa cỏ của sự quên lãng sẽ trùm lên, chỉ có mỗi ngôi nhà của tình yêu sẽ còn mãi mãi.

*Trên con đường tìm kiếm của mình đừng sợ gì tai họa – theo thời gian chúng sẽ được thay thế bằng những niềm vui.

*Để không tỏ ra yếu kém và không trải nghiệm sự khắt khe thì đừng đưa ra những lời hứa suông và đừng nói những lời ác độc.

*Để có được hòa bình ở cả hai thế giới, hãy giữ hai quy tắc: kiềm chế với thù và khoan dung với bạn.

*Để xua tan bóng đêm cho thế giới, hãy trở thành ngôi sao dẫn đường và đốt mình thành tro bụi.

*Sống hết đời, muốn có bao nhiêu thứ!
Trời đất quay, tôi được gì kia chứ?
Những người gặp, tôi mong muốn bạn bè
Tất cả thành thù. Số phận tôi là thế!


*Tôi chia tay em theo ý của ông trời
Chia tay với nụ cười, sống trong ly biệt
Bao nhiêu khổ đau chỉ có ông trời biết
Chỉ có ông trời, người đã tạo ra tôi. 

*Lời giữ lại trong mình – là đầy tớ của anh.
Lời thoát ra khỏi miệng – là ông chủ của anh.

*Chỉ con tim giải thích được cho con tim về niềm vui nhận thức
Đừng rao giảng về điều này và đừng gửi đi thông điệp.

*Tình yêu như biển. Muôn vàn con sóng bạc
Trao cả máu và hồn: không có mức nào khác.